Türkiye’de Mizaç ve Karakterle İlgili Tezlerin İncelenmesi: 1998-2024 Dönemi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15652930%20Anahtar Kelimeler:
Mizaç, karakter, kişilik, TCI.Özet
Amaç: Bu araştırmanın amacı Türkiye’de mizaç ve karakterle ilgili yürütülen tezler hakkında tez türü, amaç, sonuç, yıllar, danışmanlar, örneklem, üniversiteler ve anahtar kelimeler bağlamında genel bilgi ortaya koymaktır. Bu çalışmanın geçmişten günümüze mizaç ve karakterle ilgili çalışma alanlarını ve sonuçlarını özetleyerek yeni çalışmalara yön vermesi açısından önemli olduğu düşünülmektedir.
Yöntem: Bu çalışmada YÖK Ulusal tez veri tabanında yer alan ve erişim izni olan tezlere içerik analizi uygulanmıştır. Araştırmanın örneklemi amaçlı örnekleme yoluyla seçilmiştir. YÖK tez veri tabanında mizaç ve karakter terimleri tüm alanlarda aranmıştır. YÖK tez veri tabanında mizaç ve karakterle ilgili 1998 ve 2024 yılları arasında 214 tez yer almakla birlikte 163 tezin erişim izni bulunmaktadır. Bu nedenle veri seti 163 tezden oluşmaktadır. Verilerin analizinde SPSS, MS Excel ve MAXQDA 2022 programları kullanılmıştır.
Bulgular: Mizaç ve karakterle ilgili tezler 2011 yılında yoğunlaşırken, büyük çoğunluğu tıpta uzmanlık tezidir. Ege üniversitesi ile Üsküdar üniversiteleri mizaç ve karakterle ilgili en fazla tez yürüten üniversitelerdendir. Mizaç ve karakter özellikleri ile psikiyatrik / nöropsikiyatrik bozukluklar arasındaki ilişkiler, mizaç ve karakter ile ilgili bireysel davranışlar, eğilimler ve yaşam deneyimleri konuları en fazla araştırılan tez alanları arasındadır. İncelenen tezlerde en fazla klinik ve klinik dışı grup karşılaştırmaları, bağımlılık, riskli davranışlar ve sağlıkla ilişkili sonuçlara ulaşıldığı tespit edilmiştir.
Sonuç: Literatürde çok sayıda bireysel tez çalışması olmasına rağmen, bu çalışmaların bulgularını sentezleyen meta-analiz veya sistematik derleme çalışmaları azdır. Bu tür çalışmalar, mizaç ve karaktere yönelik araştırma sonuçlarının daha geniş bir perspektifte yorumlanmasını sağlayacaktır. Mevcut tezlerin büyük kısmı tıp alanında yoğunlaşmıştır. Multidisipliner çalışmalar teşvik edilmelidir. Elde edilen sonuçlara göre bağımlılık tedavi merkezlerinde bireyselleştirilmiş tedavi planlarının oluşturulmasında bu envanterin kullanılmasının faydalı olabileceği düşünülmektedir.
Referanslar
Bey, K., Lennertz, L., Riesel, A., Klawohn, J., Kaufmann C, & Heinzel, S. (2017). Harm avoidance and childhood adversities in patients with obsessive-compulsive disorder and their unaffected firstdegree relatives. Acta Psychiatr Scand, 135(4), 328-38. https://doi.org/10.1111/acps.12707
Cloninger, C. R., Svrakic, D. M., & Przybeck T. R. (1993). A psychobio-logical model of temperament and character. Archives of General Psychiatry, 50(12), 975-990. https://doi.org/10.1001/archpsyc.1993.01820240059008
Garcia, D., Cloninger, K. M., & Cloninger, C. R. (2023). Coherence of character and temperament drives personality change toward well being in person-centered therapy. Current Opinion in Psychiatry, 36(1), 60-66, https://doi.org/10.1097/YCO.0000000000000833
Farnam, A., Pirahmadi, A., Amirreza, A., & Zamanlu, M. (2023). Obsessive-Compulsive Disorder: Temperament and Character Subscales and Personality Development. Biomed Res Bull, 11(4), 122-129. https://doi:10.34172/biomedrb.2023.24
Gordon, O. M., Salkovskis, P.M., & Bream V. (2016). The impact of obsessive-compulsive personality disorder on cognitive behaviour therapy for obsessive-compulsive disorder. Behav Cogn Psychother, 44(4), 444-459. https://doi.org/10.1017/S1352465815000582
Jayarajah, K., Saat, R. M. & Rauf, R. A. A. (2014). A review of science, technology, engineering & mathematics (STEM) education research from 1999–2013: A Malaysian perspective. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 10(3), 155-163. https://doi.org/10.12973/eurasia.2014.1072a
Jarnecke, A. M., & South, S. C. (2017). Behavior and molecular genetics of the Five Factor Model. In T. A. Widiger (Eds.), The Oxford handbook of the Five Factor Model (pp. 301–317). Oxford University Press.
Hong, S., Jeon, H. J., & Ha, J. H. (2022). Differences in temperament and character inventory (TCI) profile between suicidal and nonsuicidal psychiatric outpatients. Medicine, 101(35), e30202. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000030202
Kim H.D., Kim H.C., & Jang O.J. (2024). Fentanil kullanım bozukluğu olan ergenlerin klinik özellikleri ve Mizaç ve Karakter Envanteri özellikleri. Bağımlılık Psikiyatrisi Dergisi, 28(2), 39-43. https://doi.org/10.37122/kaap.2024.28.2.39
Kasyanov, E., Kibitov, A., & Mazo, G. (2023). Features of Temperament and Character in Families with Recurrent Depressive and Bipolar Affective Disorders. Psikhologicheskii zhurnal, 44(2), 40-49 https://doi.org/10.31857/S020595920024906-2
Komasi, S., Rezaei, F., Hemmati, A., Rahmani, K., Amianto, F., & Miettunen, J. (2022). Comprehensive meta-analysis of associations between temperament and character traits in Cloninger's psychobiological theory and mental disorders. The Journal of international medical research, 50(1), 3000605211070766. https://doi.org/10.1177/03000605211070766
Lajunen, T., & Gaygısız, E. (2022). Born to be a risky driver? The Relationship Between Cloninger’s Temperament and Character Traits and Risky Driving. Frontiers in Psychology, 13(2002), 1-10. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.867396
Lune, H. & Berg, B. L. (2017). Qualitative research methods for the social sciences (9th Edition). England, Essex: Pearson.
Ranjana, T., Daya, R., & Srivastava, M. (2014). Temperament and Character profile in obsessive-compulsive disorder (OCD): a pre and post intervention analysis. Int J Sch Cogn Psychol, 1(2), 1-9. https://doi.org/10.4172/2469-9837.1000106
Rizzo, A. (2013). Temperament and generativity during the life span. Mediterranean Journal of Clinical Psychology, 1(1). https://doi.org/10.6092/2282-1619/2013.1.892
Rizzo, A., & Marra, P. (2023). Temperamento, carácter y bienestar organizacional entre el personal de obstetricia y ginecología: un estudio piloto. Quaderns De Psicologia, 25(3), e1992. https://doi.org/10.5565/rev/qpsicologia.1992
Rothbart, M.K. and Bates, J.E. (2006) Temperament. In Damon, W. and Eisenberg, N., (Eds.), Handbook of Child Psychology: Social, Emotional, and Personality Development, Volume 3, 6th Edition (pp. 105-176). Wiley, New York, 105-176.
Rothbart, M. K., & Posner, M. I. (2022). Individual differences in temperament and the efficiency of brain networks. Current Opinion in Behavioral Sciences, 43(2022), 242-248. https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2021.11.001
Sadri, S. K., McEvoy, P.M., Egan, S. J., Kane, R.T., Rees, C. S., & Anderson, R. A. (2017). The relationship between obsessive-compulsive personality and obsessive-compulsive disorder treatment outcomes: predictive utility and clinically significant change. Behav Cogn Psychother, 45(5), 524-529. https://doi.org/10.1017/S1352465817000194
Sevindik, M., Nazlı, Ş. B., & Koçak, O. M. (2022). Yaygın anksiyete bozukluğu ve panik bozukluğunda dissosiyatif belirtiler ve mizaç-karakter özellikleri ile ilişkisi. J Biotechnol ve Stratejik Sağlık Arş, 6(1), 41-50. https://doi.org/10.34084/bshr.1052430.
Shiner, R. L., & DeYoung, C. G. (2013). The structure of temperament and personality traits: A developmental perspective. In Oxford Handbook of Developmental Psychology. P. Zelazo (Eds.). New York, NY: Oxford University Press .
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Furkan Turan, Müge Artar
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
